مشاوره حقوقی

جرم سقط جنین چطور تعریف می‌شود؟ عمل سقط‌جنین به این معنی است که جنین را در رحم مادر از بین برود و بدین صورت بارداری زن به پایان می‌رسد. سقط‌جنین می‌‌تواند عمدی و با هدف انجام گیرد و یا به صورت غیر عمد مثلاً براثر بیماری، تصادف یا حادثه‌ای اتفاق بیفتد. دین اسلام سقط‌جنین عمدی را مورد نکوهش قرار می‌دهد و آن را گناه می‌داند. و برای مرتکبین سقط‌جنین مگر در موارد استثناء مجازات پیش‌بینی می‌کند. حال باید دید با توجه به نکوهش سقط‌جنین در دین و شرع آیا سقط‌جنین در قانون ایران جرم است یا خیر؟ و چه مجازات قانونی دارد؟ در ادامه مطلب به جرم سقط‌جنین در قانون ایران می‌پردازیم.

جرم سقط جنین در قانون ایران

سقط‌جنین به‌طور مستقیم در قانون مجازات اسلامی تعریف‌نشده است. اما برای اعمالی که موجب می‌شوند جنین یک زن باردار از بین برود. مجازات هایی تعیین نموده است. بنابراین با جمع‌بندی این مجازات‌ها می‌توانیم در تعریف جرم سقط‌جنین چنین بگوییم؛ اگر شخصی؛ مادر یا پدر جنین باشد یا هرکسی غیر آن دو، چه عمداً و با نیت سوء و چه غیر عمد و بدون سوءنیت، با انجام عملی یا عدم انجام عملی که در زندگی جنین مؤثر است. موجب نابودی جنین پیش از تولد او شود جرم سقط‌جنین را محقق کرده است. لازم به ذکر است سقط‌جنین درمانی جرم محسوب نمی‌شود.

با توجه به نکته ذکرشده جرم سقط‌جنین زمانی محقق می‌گردد. که فعل یا ترک فعل عمدی یا غیرعمدی موجب شود جنین زنده از رحم مادر متولد نگردد. بنابراین هرگونه عمل ازجمله آزار و اذیت زن حامله یا فعل و ترک فعل مؤثر بر زندگی جنین که موجب تولد جنین پیش از زمان مقرر شود. و جنین زنده متولد شود جرم سقط‌جنین محقق نخواهد شد.

مجازات جرم سقط جنین

سقط‌جنین زمانی به‌عنوان جرم در نظر گرفته می‌شود و برای مرتکب مجازات تعیین می‌گردد. که جرم سقط‌جنین به صورت عمدی و غیرعمدی اتفاق بیافتد. یعنی سقط‌جنین با جنبه درمانی و دستور پزشک نباشد. سقط‌جنین درمانی به این معنی است که مثلاً جان مادر جنین درخطر باشد. یا مثلاً جنین مشکل یا بیماری یا معلولیتی داشته باشد که با طی مراحل قانونی و مجوز سقط‌جنین برای آن صادر می‌شود. در سقط‌جنین درمانی مجازاتی اعمال نمی‌گردد. اما در باقی موارد مجازات بر اساس قانون مجازات اسلامی با توجه به شرایط سقط‌جنین تعیین می‌شود.

سقط‌جنین عمدی چیست ؟

سقط‌جنین عمدی یعنی زن حامله یا فردی غیر از او با سوءنیت و با وجود آگاهی اقدام به فعل یا ترک فعلی نماید. که بدون وجود خطر برای جان زن حامله موجب گردد. جنین در شکم مادر از بین برود و زنده به دنیا نیاید. این اعمال عمدی شامل مصرف دارو، ورود ضربه به شکم زن حامله و همچنین استفاده از روش‌های پزشکی مثلاً توسط پزشکان زیرزمینی و بدون مجوز می‌شوند. فرد مرتکب به جرم سقط‌جنین عمدی شامل مجازات می‌شود.

مجازات سقط‌جنین عمدی شامل پرداخت دیه بر اساس مراحل رشد جنین و حبس می‌شود. که با توجه به شرایط و نوع جرم ارتکابی و شخص مرتکب مدت حبس از 3 ماه تا 5 سال متغیر است. خوب است بدانید در صورتی که مادر جنین اقدام به سقط نماید مجازات حبس برای وی اعمال نمی‌شود.

موارد قانون در تعیین مجازات سقط جنین

در مواردی از سقط‌جنین به صورت غیرعمدی که به خاطر بی‌احتیاطی افراد یا عدم رعایت نظامات دولتی یا بی‌مبالاتی رانندگان وسایل نقلیه و وسیله موتوری. مرتکب جرم، بر اساس ماده 715 قانون مجازات اسلامی به مجازات پرداخت دیه و حبس از دو ماه تا یک سال محکوم می‌شود. همچنین ماده 717 قانون مجازات اگر به سبب جنایتی بر مادر جنین سقط شود. مجازات دیه برای مرتکب اجرا می‌شود.

اگر جنین با ورود ضربه یا آزار مادر سقط گردد بر اساس ماده 622 قانون مجازات مرتکب به پرداخت دیه و حبس از 6ماه تا یک سال و نیم محکوم می‌گردد. ماده بعدی همین قانون اشاره می‌کند که اگر شخصی با علم و آگاهی  ادویه و وسایل دیگری به زن باردار دهد. و به‌واسطه آن جنین سقط شود به پرداخت دیه و حبس از 3 تا 6ماه حبس محکوم می‌شود.

حال اگر شخصی که مبادرت به سقط‌جنین می‌نماید پزشک یا ماما باشد. و همین‌طور تمامی اشخاصی که لوازم سقط را مهیا و در سقط‌جنین مباشرت می‌کنند. علاوه بر مجازات حبس از 2 تا 5 سال و پرداخت دیه، پروانه طبابت پزشک و ماما نیز به عنوان مجازات باطل می‌شود.

مجازات مادر یا پدر برای سقط جنین

اگر پدر جنین با علم و آگاهی اقدام به فعل یا ترک فعلی نماید که موجب سقط‌جنین شود. به مجازات پرداخت دیه و حبس محکوم می‌گردد. اما اگر پدر بدون سوءنیت و غیرعمدی موجب سقط‌جنین شود تنها محکوم به پرداخت دیه می‌شود. البته اگر پدر غیرعمدی اما به علت بی‌احتیاطی در رانندگی موجب سقط‌جنین شود، با توجه به ماده 715 قانون مجازات هم به پرداخت دیه و هم حبس محکوم می‌شود.

حال اگر مادر جنین خواه عمداً خواه شبه عمد و خواه غیرعمدی موجب سقط شود. بر اساس ماده 718 قانون مجازات اسلامی صرفاً محکوم به پرداخت دیه خواهد شد. یعنی مجازات حبس برای مادر جنین در هر صورت اعمال نمی‌شود.

محاسبه دیه جنین

توجه داشته باشید دیه جنین بر اساس مراحل رشد جنین محاسبه می‌شود. درصدهای دیه را از دیه کامل به طریق زیر محاسبه می‌کنیم:

سقط نطفه‌ای که در رحم مستقر گردد شامل دوصدم دیه می‌شود. و چهارصدم از دیه کامل نیز دیه‌ی سقط‌جنینی است که به حالت خون بسته و علقه تبدیل می‌شود. سقط‌جنین که در مرحله مضغه قرار دارد یعنی به صورت به شکل توده گوشت درآمده است شش‌صدم از دیه کامل می‌شود. و هشت‌صدم از دیه کامل برای جنینی است که در مرحله عظام یعنی زمانی که دارای اسکلت و استخوان اما گوشت ندارد.

جنینی که استخوان‌بندی و گوشت بدن آن کامل شد اما هنوز روح در آن دمیده نشود شامل یک‌دهم کامل می‌شود. و جنین پسری که روح در آن دمیده شود دیه کامل و جنین دختری که روح در آن دمیده شود نصف دیه تعلق می‌گیرد. اگر بر جنسیت جنین شکی وجود داشته باشد سه‌چهارم دیه کامل به آن تعلق می‌گیرد. البته بر اساس نظریه مشورتی قوه قضاییه و به دلیل یکسان‌سازی دیه زن و مرد، جنین دختر و پسر که روح در آن دمیده شود یکسان و یک دیه کامل است. ما به تفاوت دیه از صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌گردد.

سؤالات متداول